Jeśli chcesz określić, czy dany zbiór praw jest drugiej czy trzeciej generacji, musisz pamiętać o kilku rzeczach. Musisz zastanowić się, kto będzie głównym właścicielem praw wymienionych w dokumencie, kto będzie kolejnym posiadaczem oraz kto odziedziczy prawa, jeśli nikt inny nie będzie w stanie ich dochodzić. W ostateczności możesz skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w planowaniu spadku.
Prawa pierwszej generacji
Dobrym miejscem do rozpoczęcia próby zrozumienia działania praw człowieka jest przyjrzenie się historii ich powstania. Przykładem jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (UDHR). Jednak nie zawiera ona wszystkich kluczowych cech tego instrumentu prawnego.
Pojęcie generacji praw człowieka odnosi się do ewolucji praw od pierwszej do drugiej i trzeciej generacji. Została ona zaproponowana przez czeskiego prawnika Karela Vasaka w 1979 roku. Jego podział systemu praw człowieka na trzy kategorie został zainspirowany przez Rewolucję Francuską.
Prawa pierwszej generacji odnoszą się do podstawowych potrzeb i wolności. Przykładem może być zakaz tortur, wolność wyznania i uczestnictwo w życiu politycznym. Prawa drugiej generacji są stopniowym ulepszaniem praw pierwszej generacji. Dotyczą one równych warunków, akcji afirmatywnej i praw ekonomicznych. Prawa trzeciej generacji dotyczą kwestii środowiskowych, kulturowych i rozwojowych.
Ostatni raport wskazuje, że Afryka doświadcza znacznego spadku ekosystemu i niedoboru wody. Dzieje się tak z powodu degradacji środowiska. Prawa dotyczące środowiska, takie jak Protokół z Kioto i Paryskie Porozumienie Klimatyczne, pomogły złagodzić te kryzysy, ale nie w pełnym zakresie.
Oprócz tego istnieje wiele innych ważnych kwestii, które pozostały nierozwiązane. Należą do nich etyczne implikacje gwałtownie rozwijających się technologii.
Prawa drugiej generacji
W ostatniej dekadzie pytanie o to, jak odróżnić pierwszą i drugą generację praw człowieka, stało się centralnym zagadnieniem we współczesnej nauce o prawach człowieka. Prawa drugiej generacji były często odrzucane przez państwa zachodnie w czasie zimnej wojny. Jednak obecnie stają się one coraz powszechniej uznawane, zwłaszcza na arenie międzynarodowej.
Prawa drugiej generacji obejmują prawa społeczne, ekonomiczne i kulturalne. Są one kształtowane przez inne konteksty niż prawa obywatelskie i polityczne. Mają też charakter przyrostowy. O ile prawa pierwszej generacji są w większości negatywne, o tyle prawa drugiej generacji są pozytywne. Wymagają one interwencji państwa w celu ich dalszego rozwoju. Ten rodzaj praw człowieka jest ogólnie klasyfikowany jako „miękkie prawo”, ponieważ nie jest prawnie wiążący. Dobrym przykładem tego typu praw człowieka jest Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.
Karel Vasak wprowadził pojęcie „pierwszej, drugiej i trzeciej generacji praw człowieka” na początku lat 80. Używał tego słowa już w listopadzie 1977 roku. Choć podział praw na generacje pozostał jedną z najbardziej wpływowych metod organizacji dyskursu o prawach człowieka, spotkał się z dużą dozą krytyki. Maurice Cranston argumentował, że rzekome prawa trzeciej generacji nie są w ogóle prawdziwymi prawami. Philip Alston kwestionował tempo promocji takich praw.
Prawa trzeciej generacji
Karel Vasak zaproponował pomysł podzielenia praw człowieka na trzy generacje. Są to: indywidualne, zbiorowe i ekonomiczne. Zrobił to w 1979 roku. Choć pomysł ten spotkał się z krytyką, pomógł zdefiniować dyskurs o prawach człowieka.
Pierwsza generacja praw człowieka odnosi się do wolności politycznych, obywatelskich i indywidualnych. Druga generacja praw człowieka jest bardziej wszechstronna i obejmuje prawa społeczno-ekonomiczne i kulturowe. Obejmuje również prawo do pokoju.
Prawa czwartej generacji dotyczą etycznych implikacji gwałtownego rozwoju technologii. Obejmują one Deklarację z Rio z 1992 roku w sprawie środowiska i rozwoju oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (ICESCR).
W zglobalizowanym świecie te prawa człowieka zyskały uznanie. Jednak nadal brakuje definicji ich zakresu i treści.
Trzecia generacja praw człowieka jest bardziej wymagająca. Wiążą się z odpowiedzialnością za jednostki, wspólnoty językowe i kulturowe oraz narody poza państwem narodowym. Niektóre z tych praw zostały opisane jako „miękkie prawo”
Oprócz UDHR i ICESR, druga generacja praw człowieka ma odpowiadające im pakty podpisane w 1966 roku. Na przykład ICCPR zawiera zapis zobowiązujący państwa do przestrzegania Paktu.
