Czesław Romuald Klarner, znany także jako Orłowski czy Orzeł, to postać niezwykle istotna w historii Polski. Urodził się 7 lutego 1872 roku w Płońsku, a swoje życie zakończył 23 czerwca 1957 roku w Warszawie.
Był nie tylko wybitnym inżynierem technologicznym, ale również aktywnym działaczem gospodarczym oraz państwowym okresu II Rzeczypospolitej. Jego działalność na rzecz kraju obejmowała wiele aspektów, a jedną z najważniejszych ról, które pełnił, było stanowisko dyrektora Departamentu Skarbu w Delegaturze Rządu na Kraj.
Życiorys
Czesław Klarner był wybitnym polskim inżynierem oraz politykiem, który na przestrzeni swojego życia przyczynił się do znacznego rozwoju przemysłu w Polsce. Ukończył IV Gimnazjum w Warszawie w 1891 roku, a następnie kontynuował edukację na Petersburskim Instytucie Technologicznym, gdzie uzyskał tytuł inżyniera w 1896 roku.
W 1897 roku rozpoczął swoją karierę zawodową w firmie Drzewiecki i Jeziorański, zajmującej się robotami instalacyjnymi. Jako ich przedstawiciel, podróżował do Rosji, aby ocenić możliwości ekspansji przedsiębiorstwa na Daleki Wschód. W latach 1903–1905 zajmował się zarządzaniem budowami w Port Artur, a po powrocie do kraju stał się udziałowcem przedsiębiorstwa oraz członkiem jej zarządu. W 1911 roku, wespół z partnerami biznesowymi, założył Przedsiębiorstwo Urządzeń Ogniotrwałych dla Płynów Łatwopalnych według Systemu Martini i Huenecke.
W 1915 roku Klarner przeniósł się do Moskwy, gdzie kierował interesami firmy na tamtejszym rynku. W tym samym roku był jednym z założycieli Stowarzyszenia Techników Polskich w Moskwie. Niestety, po rewolucji bolszewickiej firma, przy której pracował, poniosła duże straty, co zmusiło go do powrotu do Polski, gdzie zajął się odbudową przedsiębiorstwa.
II Rzeczpospolita
Po odzyskaniu niepodległości w 1919 roku, Klarner objął stanowisko kierownika Sekcji Odbudowy Przemysłu w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. W tym okresie odpowiadał za odbudowę oraz uruchamianie fabryk, a jego działanie przekładało się na znaczący rozwój przemysłowy kraju. Już w 1920 roku objął dyrektorską posadę Banku Handlowego w Warszawie, którą pełnił do 1923 roku. Na początku 1924 roku przyjął ofertę Władysława Grabskiego i objął funkcję wiceministra skarbu, gdzie pracował nad reformami budżetowymi oraz reformą walutową.
Współpracując z premierem Grabskim, Klarner brał udział w negocjacjach z Konsorcjum Francusko-Polskim dotyczących budowy Portu w Gdyni, co zakończyło się podpisaniem niekorzystnej umowy. Dnia 16 maja 1925 roku został ministrem przemysłu i handlu, a jego kadencja przypadła na czas polsko-niemieckiej wojny celnej. Klarner sprzeciwiał się wykorzystywaniu kwestii gospodarczych do celów politycznych, co dowodziło jego zdolności negocjacyjnych i wiedzy ekonomicznej.
W 1926 roku, po przewrocie majowym, mianowano go ministrem skarbu w rządzie Kazimierza Bartla. Jego podejście do zarządzania finansami obejmowało unikanie deficytów budżetowych poprzez oszczędności oraz poprawę dochodów z przedsiębiorstw. Starał się uzyskać zewnętrzne wsparcie finansowe, nawet w trudnych warunkach. Wspólnie z ministrem przemysłu i handlu Eugeniuszem Kwiatkowskim podpisał umowę o pożyczce, co zdaniem wielu miało za zadanie pokazać otwartość Polski na inwestycje zagraniczne.
II wojna światowa
W czasie drugiej wojny światowej Klarner pozostał w Polsce, gdzie był członkiem Komitetu Obywatelskiego w czasie obrony Warszawy. W dniu 28 września 1939 roku, został jednym z 12 zakładników, mających zapewnić bezpieczeństwo po kapitulacji miasta. Po wojnie, do 1944 roku, kierował departamentem skarbu w Delegaturze Rządu RP na Kraj, pełniąc kluczową rolę w zarządzaniu finansami podczas okupacji.
Dalsze lata
Po zakończeniu wojny, Klarner uczestniczył w działaniach Naczelnej Rady Odbudowy Warszawy, a także od listopada 1946 roku do 1951 pełnił funkcję prezesa Społecznego Komitetu Odbudowy Warszawy. Był także wiceprezesem Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie.
Zmarł 23 czerwca 1957 roku i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. W 2022 roku Fundacja „Stare Powązki”, z inicjatywy Premiera RP Mateusza Morawieckiego, przeprowadziła renowację grobu ministra Klarnera, co podkreśla znaczenie jego wkładu w rozwój Polski.
Życie prywatne
Czesław Klarner był synem Emiliana i Konstancji z Osmólskich. W dniu 14 września 1907 roku związał się małżeństwem z Florentyną z Jaworowskich. Para ta doczekała się pięciorga dzieci.
Okresy sprawowania urzędu ministra
Minister Przemysłu i Handlu
Czesław Klarner pełnił funkcję ministra przemysłu i handlu w czasie od 16 maja do 13 listopada 1925 roku. W tym okresie miał za zadanie rozwijanie oraz nadzorowanie sektora przemysłowego i handlowego w Polsce. Dodatkowo, sprawował tymczasowe obowiązki ministra w dniach od 13 do 20 listopada 1925 roku, co świadczy o jego zaangażowaniu w tę kluczową dla gospodarki rolę.
Minister Skarbu
Następnie, Czesław Klarner objął urząd ministra skarbu. Jego kadencja trwała od 8 czerwca do 24 września 1926 roku. Po tym okresie, pełnił obowiązki ministra skarbu jeszcze w dniach od 24 do 27 września 1926 roku, a także od 27 do 30 września 1926 roku. Co więcej, miał również tymczasowe pełnienie obowiązków w dniach od 30 września do 2 października 1926 roku. Jego działania w tej pozycji miały istotne znaczenie dla stabilizacji finansowej kraju w trudnych czasach.
Prace
Czesław Klarner pozostawił po sobie ważne osiągnięcia badawcze, które dotyczą różnych aspektów polityki społecznej oraz gospodarczej. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego kluczowych publikacji:
- Czesław Klarner, Polityka mieszkaniowa w Polsce i za granicą (1930),
- Czesław Klarner, U podstaw bezrobocia (1935),
- Czesław Klarner, Dochód społeczny wsi i miast w Polsce w okresie przesilenia gospodarczego 1929–1936 (1937),
- Czesław Klarner, Zarys stosunków społeczno-gospodarczych w Polsce (1949).
Ordery i odznaczenia
W tej sekcji przedstawione są odznaczenia i nagrody przyznane Czesławowi Klarnerowi, które doceniają jego osiągnięcia i wkład w życie publiczne.
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał 27 grudnia 1924,
- Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 31 lipca 1946,
- Order Lwa Białego z Czechosłowacji.
Przypisy
- a b c d e f g h i j k l m Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 13.10.2023 r.]
- Nagrobki ministrów II RP – odnowione – Fundacja Stare Powązki [online] [dostęp 13.04.2023 r.]
- Waldemar Grabowski, Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, Warszawa 2003 r., s. 255.
- Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010 r., s. 15.
- Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969 r., s. 303.
- Wacław Lipiński, Dziennik, Warszawa 1989 r., s. 167.
- Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu: (w rocznicę stulecia uczelni), Warszawa 1933 r., s. 90.
- a b Czy wiesz kto to jest?, red. Stanisław Łoza, Warszawa 1938 r., s. 339.
- M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 215 „za wybitne zasługi w realizacji Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju 1946 r.”
- M.P. z 1924 r. nr 299, poz. 978 „za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej na polu reformy walutowej”.
- Za współpracę w uzdrowieniu waluty polskiej. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 42 z 20.02.1925 r.
- Cmentarz Stare Powązki: KLARNEROWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 23.12.2019 r.]
Oceń: Czesław Klarner